BÍ QUYẾT SỬ DỤNG THUỐC AN TOÀN

Thuốc là vị cứu tinh hay hiểm họa? Thuốc đóng vai trò quan trọng trong điều trị và hồi phục sức khỏe. Tuy nhiên, thuốc không phải lúc nào cũng là giải pháp duy nhất hay dùng càng nhiều càng tốt. Thực tế, thuốc giống như “con dao hai lưỡi” – nếu dùng đúng, đó là vị cứu tinh; nếu dùng sai, có thể trở thành mối nguy hại cho sức khỏe.

Vậy làm thế nào để sử dụng thuốc một cách an toàn, hiệu quả và thông minh? Hãy cùng Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn khám phá qua bài viết dưới đây.

1. Chỉ dùng thuốc khi thật sự cần thiết và có chỉ định bác sĩ

Theo thống kê của Bộ Y tế, có tới 50–70% người dân từng tự ý mua và sử dụng kháng sinh không kê đơn, làm gia tăng nguy cơ dị ứng và tổn thương gan, thận [1]. Nguyên nhân phổ biến đến từ thói quen tự mua thuốc ở nhà thuốc, nghe theo quảng cáo hoặc lời khuyên truyền miệng mà không qua thăm khám.

Tuy nhiên, không phải mọi cơn đau đầu, ho sốt hay mệt mỏi đều cần dùng thuốc. Trong nhiều trường hợp, nghỉ ngơi hợp lý và bổ sung dinh dưỡng đã đủ để cải thiện tình trạng sức khỏe. Việc tự ý dùng thuốc không chỉ làm giảm hiệu quả điều trị mà còn khiến người bệnh bỏ lỡ cơ hội phát hiện nguyên nhân thực sự, như các bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng hơn.

Do đó, thuốc chỉ nên được sử dụng khi thật sự cần thiết và cần có sự thăm khám, chỉ định rõ ràng từ bác sĩ chuyên khoa.

2. Đúng thuốc – đúng liều – đúng thời gian

Nhiều người tin rằng “uống nhiều hơn sẽ mau khỏi” hoặc “giảm liều để đỡ hại gan” – nhưng cả hai đều sai lầm. Uống thiếu liều làm thuốc mất tác dụng; uống quá liều có thể gây ngộ độc, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Không tuân thủ đúng thời gian (trước ăn, sau ăn, theo giờ cố định) cũng làm giảm hiệu quả điều trị.

Đây chính là “nguyên tắc vàng” trong sử dụng thuốc. Đặc biệt với kháng sinh, việc bỏ liều hoặc ngưng thuốc sớm khiến vi khuẩn phát triển khả năng kháng thuốc – một trong những nguyên nhân gây ra hơn 1,27 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới [2].

Ghi nhớ nguyên tắc 3 ĐÚNG:

• Đúng thuốc: Uống đúng loại bác sĩ kê, không tự ý thay đổi.
• Đúng liều: Uống ít hơn liều được kê sẽ làm thuốc mất tác dụng, không đạt hiệu quả điều trị; ngược lại, uống nhiều hơn liều quy định có thể gây quá liều và dẫn đến ngộ độc, thậm chí nguy hiểm cho sức khỏe.
• Đúng thời gian: Thuốc có loại cần uống trước ăn, có loại sau ăn; có loại cần duy trì theo giờ nhất định để giữ nồng độ trong máu và đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.

3. Tránh lạm dụng “đơn thuốc dài”

Nhiều người cho rằng uống càng nhiều loại thuốc thì bệnh sẽ nhanh khỏi, nên tự ý kết hợp nhiều thuốc cùng lúc. Tuy nhiên, việc này làm tăng nguy cơ phản ứng chéo, có thể gây đau dạ dày, tổn thương gan thận hoặc ngộ độc cấp tính với các biểu hiện như nôn ói, vàng da, khó thở.

Tình huống thường gặp là trong các đợt cảm cúm thông thường, người bệnh tự ý dùng thêm kháng sinh, thuốc giảm đau, hạ sốt, vitamin và thực phẩm chức năng với mong muốn “tăng sức đề kháng”. Thực tế, sự chồng chéo này không giúp hồi phục nhanh hơn, mà thậm chí có thể khiến bệnh diễn tiến nặng hơn.

Chỉ nên phối hợp thuốc khi thật sự cần thiết và có chỉ định của bác sĩ. Một “đơn thuốc dài” không đồng nghĩa với hiệu quả điều trị cao hơn, mà ngược lại, có thể trở thành gánh nặng cho cơ thể.

4. Cảnh giác với tương tác thuốc

Thuốc không chỉ tương tác với nhau, mà còn có thể phản ứng với thực phẩm và đồ uống hằng ngày. Nếu không được chú ý, những tương tác này có thể làm giảm hiệu quả điều trị hoặc gây hại cho sức khỏe.

• Thuốc và rượu bia: Làm tăng độc tính lên gan, dễ dẫn đến tổn thương gan nặng.
• Thuốc tim mạch và cà phê: Có thể gây hồi hộp, đánh trống ngực, làm tăng nhịp tim.
• Thuốc chống đông máu và thực phẩm giàu vitamin K: Rau có màu xanh đậm như cải xoăn, bông cải… chứa nhiều vitamin K, làm giảm tác dụng của thuốc chống đông (như Warfarin), tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

Vì vậy, khi đi khám hoặc kê đơn, người bệnh cần thông báo đầy đủ cho bác sĩ tất cả các loại thuốc đang dùng, kể cả thực phẩm chức năng và thói quen ăn uống, để được tư vấn an toàn và hiệu quả.

5. Một số nhóm người bệnh đặc biệt cần cẩn trọng khi dùng thuốc

Không phải ai cũng có thể sử dụng thuốc theo cách giống nhau. Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao gặp tác dụng phụ hoặc biến chứng do đặc thù về thể trạng và sức khỏe, bao gồm:

• Trẻ em: Hệ miễn dịch còn non nớt, chức năng gan và thận chưa hoàn thiện, dễ bị ảnh hưởng bởi độc tính của thuốc.
• Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú: Một số loại thuốc có thể đi qua nhau thai, ảnh hưởng xấu đến thai nhi hoặc tiết vào sữa mẹ, gây hại cho trẻ.
• Người cao tuổi: Thường mắc nhiều bệnh mạn tính và phải sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc, làm tăng nguy cơ tương tác thuốc và tác dụng phụ.
• Người có bệnh gan, thận, tim mạch: Khả năng chuyển hóa và đào thải thuốc bị suy giảm, dễ dẫn đến tình trạng tích tụ thuốc và gây độc.

Với nhóm người bệnh này, tuyệt đối không được tự ý dùng thuốc. Cần có sự thăm khám, theo dõi chặt chẽ và hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ để đảm bảo an toàn.

6. Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và tham khảo ý kiến chuyên môn

Trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào, người bệnh nên dành thời gian đọc kỹ tờ hướng dẫn sử dụng để nắm rõ những thông tin quan trọng như:

• Chỉ định – chống chỉ định – tác dụng phụ: Hiểu rõ thuốc được dùng trong trường hợp nào, không nên dùng khi nào và những phản ứng bất lợi có thể gặp phải.
• Cách bảo quản: Mỗi loại thuốc có điều kiện bảo quản khác nhau. Có loại cần để trong tủ lạnh, có loại phải tránh ánh sáng hoặc nhiệt độ cao để duy trì hiệu quả.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tờ hướng dẫn chỉ mang tính tham khảo. Nguồn thông tin chính xác và an toàn nhất vẫn là bác sĩ và dược sĩ – những người có chuyên môn để đưa ra lời khuyên phù hợp với tình trạng sức khỏe của từng người.

7. Hướng dẫn xử trí khi gặp bất thường sau khi dùng thuốc 

Trong quá trình sử dụng thuốc, người bệnh có thể gặp phải những phản ứng không mong muốn. Việc nhận biết sớm và xử trí đúng cách sẽ giúp hạn chế biến chứng nguy hiểm.

Một số biểu hiện bất thường cần chú ý gồm:

• Dấu hiệu dị ứng: nổi mẩn ngứa, sưng môi hoặc mặt, khó thở.
• Tổn thương gan, thận: vàng da, nước tiểu sẫm màu, tiểu ít.
• Triệu chứng nghiêm trọng: sốt cao, tụt huyết áp, ngất xỉu.

Với phản ứng ở mức độ nhẹ đến vừa, người bệnh nên ngừng thuốc, nghỉ ngơi và sớm đến cơ sở y tế để được kiểm tra và trao đổi với bác sĩ.

Trong trường hợp xuất hiện các dấu hiệu nặng hơn như khó thở, sưng phù môi – lưỡi, sốt cao hoặc ngất xỉu, cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay để được xử trí kịp thời, phòng ngừa nguy cơ sốc phản vệ hoặc ngộ độc thuốc.

Điều quan trọng là không tự ý uống thêm thuốc khác để “trung hòa” hoặc làm giảm triệu chứng, bởi điều này có thể khiến tình trạng trầm trọng hơn.

Liên hệ Hotline 1800 6767 để được kết nối nhanh chóng với bác sĩ.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

Số 88, Đường số 8, Khu dân cư Trung Sơn, Xã Bình Hưng, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1800 6767

info@nih.com.vn

GPĐKKD: 0312088602 cấp ngày 14/12/2012 bởi Sở Kế hoạch và đầu tư TP.HCM. Giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh số 230/BYT-GPHĐ do Bộ Y Tế cấp.