RÁCH SỤN CHÊM ĐẦU GỐI – NGUYÊN NHÂN, DẤU HIỆU VÀ ĐIỀU TRỊ

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tình trạng rách sụn chêm đầu gối có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như thoái hóa khớp, gây đau đớn và hạn chế vận động lâu dài, ảnh hưởng đến chất lượng sống của người.

Trong bài viết này, Khoa Chấn thương chỉnh hình – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sụn chêm khớp gối – một cấu trúc tuy nhỏ nhưng dễ bị tổn thương và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ khớp gối. 

1. Cấu tạo và chức năng của sụn chêm đầu gối

Sụn chêm đầu gối gồm hai miếng sụn hình chữ C nằm giữa xương đùi và xương chày, là sụn chêm trong và sụn chêm ngoài. Cấu trúc này giữ vai trò quan trọng trong:

• Giảm sốc và phân tán lực khi đi lại, chạy hoặc nhảy
• Ổn định khớp gối, đặc biệt khi xoay người hoặc đổi hướng đột ngột
• Bôi trơn khớp, giảm ma sát giữa các xương

Sụn chêm khớp gối có đặc điểm cấu trúc đặc biệt với:

• Vùng ngoại vi (vùng đỏ): Có mạch máu nuôi dưỡng nên khi tổn thương, phần này có khả năng tự lành.
• Vùng trung tâm (vùng trắng): Không có mạch máu nên rất khó phục hồi nếu bị rách hoặc hư hỏng.

Vì vậy, việc lựa chọn phương pháp điều trị rách sụn chêm phụ thuộc nhiều vào vị trí tổn thương nằm ở vùng đỏ hay vùng trắng.

2. Rách sụn chêm là gì?

Rách sụn chêm đầu gối là tình trạng phần sụn trong khớp gối bị tổn thương, thường do chấn thương đột ngột (như xoay gối mạnh, chơi thể thao) hoặc do thoái hóa theo thời gian. Tổn thương này có thể gây đau, kẹt khớp, cảm giác lỏng gối và ảnh hưởng đến khả năng vận động. [1]

Các vị trí rách sụn thường gặp như:

• Sừng trước sụn chêm ngoài: Thường gặp ở người trẻ, do tai nạn hoặc chấn thương thể thao.
• Sừng sau sụn chêm trong: Phổ biến ở người lớn tuổi, liên quan đến thoái hóa khớp.
• Rách toàn bộ sụn chêm: Thường do lực tác động mạnh hoặc tai nạn nghiêm trọng.

Phân loại rách sụn chêm:

• Theo hình dạng: Rách dọc, rách ngang, rách xiên, rách hình lưỡi liềm, rách dạng quai xô…
• Theo nguyên nhân: Rách cấp tính – do chấn thương hoặc Rách mạn tính – do quá trình thoái hóa kéo dài.

3. Đối tượng dễ bị rách sụn chêm đầu gối

Rách sụn chêm đầu gối có thể xảy ra do nhiều yếu tố, trong đó phổ biến nhất là do chấn thương thể thao và quá trình thoái hóa theo tuổi tác.

Các động tác xoay người đột ngột, đáp đất sai tư thế khi nhảy hoặc va chạm (điển hình trong bóng đá, bóng rổ…) có thể khiến sụn chêm đầu gối bị rách. Ngoài ra, theo thời gian, sụn chêm dễ bị hao mòn, giảm độ bền và tính đàn hồi. Do đó, ở người lớn tuổi, đôi khi chỉ cần một chuyển động bình thường cũng có thể gây rách – đặc biệt là vùng sừng sau sụn chêm trong. [2]

Một số nhóm có nguy cơ cao, bao gồm:

• Người trẻ chơi thể thao: Vận động viên bóng đá, bóng rổ, cầu lông… do thường xuyên xoay gối hoặc đổi hướng gối đột ngột.
• Người trưởng thành (30-50 tuổi): Những người lao động nặng hoặc có tiền sử chấn thương sụn chêm.
• Người cao tuổi (>50 tuổi): Thoái hóa tự nhiên làm sụn yếu đi, làm tăng nguy cơ tổn thương.
• Người thừa cân: Áp lực lớn lên khớp gối, khiến sụn chêm dễ rách.

Ngoài những đặc điểm sinh lý học nêu trên, các yếu tố sau cũng làm tăng nguy cơ rách sụn chêm khớp gối:

• Không khởi động kỹ trước khi vận động.
• Cơ đùi yếu làm giảm khả năng kiểm soát khớp gối.
• Dị tật khớp hoặc yếu tố di truyền làm tăng nguy cơ tổn thương sụn chêm.

4. Dấu hiệu nhận biết rách sụn chêm khớp gối

Phát hiện sớm rách sụn chêm là yếu tố then chốt giúp điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng về sau. Các triệu chứng thường gặp bao gồm: [3]

• Đau gối: Người bệnh thường cảm thấy đau nhói ở mặt trong hoặc mặt ngoài khớp gối – đặc biệt khi xoay người, đứng lên ngồi xuống hoặc gập gối.
• Sưng và cứng khớp: Sau vài giờ chấn thương, khớp gối có thể sưng lên do tràn dịch, kèm cảm giác căng tức và khó duỗi thẳng chân.
• Cảm giác “kẹt” khớp: Gối có cảm giác bị khóa, khó duỗi hoặc gập hoàn toàn. Đây là dấu hiệu khá đặc trưng của tổn thương sụn chêm.
• Hạn chế vận động: Người bệnh có thể gặp khó khăn khi thực hiện các động tác như ngồi xổm, leo cầu thang hoặc đi lại lâu.
• Tiếng lạo xạo khi cử động: Một số trường hợp nghe thấy tiếng “lách cách” hoặc “lạo xạo” trong khớp khi gập – duỗi chân.

Nếu bạn đang gặp phải những triệu chứng trên, đặc biệt là sau một số chấn thương ở đầu gối, nên đến ngay cơ sở y tế có chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình để được chẩn đoán chính xác và điều trị đúng cách.

5. Biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời

Rách sụn chêm không chỉ gây đau và hạn chế vận động. Nếu trì hoãn điều trị trong thời gian dài, tổn thương có thể tiến triển nặng hơn và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Thoái hóa khớp gối do sụn mòn dần, dẫn đến viêm khớp mãn tính.
• Mất ổn định khớp, dễ trật gối khi vận động.
• Rách sụn chêm tái phát hoặc tổn thương dây chằng kèm theo.
• Hạn chế vận động, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

6. Chẩn đoán vỡ sụn chêm đầu gối

Để xác định chính xác tình trạng rách sụn chêm, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ thực hiện các phương pháp kiểm nghiệm đặc hiệu như McMurray hoặc Apley để kiểm tra phản ứng đau, tiếng “lạo xạo” hoặc hiện tượng kẹt khớp khi xoay hoặc gập gối.
• Chụp X-quang: Dù không hiển thị được sụn chêm nhưng X-quang giúp loại trừ các nguyên nhân khác như gãy xương hoặc bất thường trong cấu trúc khớp.
• Chụp cộng hưởng từ – MRI: Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất (độ nhạy 90–95%) giúp xác định rõ vị trí, hình dạng và mức độ vỡ sụn chêm. Ví dụ như rách sừng trước sụn chêm ngoài hoặc rách sừng sau sụn chêm trong.
• Siêu âm: Ít phổ biến hơn, nhưng có thể được sử dụng để đánh giá ban đầu hoặc đánh giá các nguyên nhân khác như tràn dịch khớp gối.

7. Phương pháp điều trị 

7.1 Phương pháp điều trị rách sụn chêm đầu gối không phẫu thuật

Với các trường hợp rách sụn chêm nhẹ, không gây kẹt khớp hoặc mất vững khớp gối, phương pháp điều trị bảo tồn có thể mang lại hiệu quả tốt mà không cần can thiệp phẫu thuật. Một số biện pháp thường được áp dụng gồm: [4]

• Nghỉ ngơi và chườm lạnh: Hạn chế vận động, đặc biệt là các hoạt động xoay hoặc gập gối. Chườm lạnh vùng khớp bị sưng trong vòng 15–20 phút/lần, lặp lại nhiều lần trong 48–72 giờ đầu sau chấn thương giúp giảm đau, giảm viêm hiệu quả.
• Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm: Bác sĩ có thể kê các thuốc giảm đau, giảm viêm để kiểm soát triệu chứng trong giai đoạn bệnh cấp tính.
• Vật lý trị liệu: Tập luyện phục hồi chức năng đóng vai trò then chốt, đặc biệt là các bài tập giãn cơ, tăng cường cơ đùi trước và cơ quanh khớp. Chương trình tập luyện thường kéo dài 4–6 tuần, giúp cải thiện độ linh hoạt và hạn chế teo cơ, đặc biệt hữu ích với các trường hợp rách sừng trước sụn chêm ngoài.
• Nẹp gối: Sử dụng nẹp hỗ trợ trong 2–4 tuần đầu sau chấn thương, nhằm giữ khớp gối ổn định và giảm áp lực lên vùng sụn bị tổn thương, nhất là ở người lớn tuổi hoặc người có nền khớp yếu.

Như vậy, các biện pháp điều trị không phẫu thuật cần được cá nhân hóa tùy theo mức độ rách sụn, tuổi tác và nhu cầu vận động của người bệnh. Việc tuân thủ điều trị và theo dõi sát tiến triển sẽ quyết định khả năng hồi phục và ngăn ngừa biến chứng lâu dài lên khớp gối.

7.2 Phẫu thuật điều trị rách sụn chêm đầu gối

Khi tình trạng rách sụn chêm đầu gối trở nên nghiêm trọng hoặc các phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả, phẫu thuật là lựa chọn tối ưu để phục hồi chức năng khớp gối. 

Dưới đây là chi tiết các phương pháp phẫu thuật phổ biến, phù hợp với từng mức độ tổn thương sụn chêm.

a. Nội soi cắt bỏ phần sụn hỏng

Đây là phương pháp phổ biến nhất, đặc biệt với rách sụn chêm không thể khâu lại, như rách sụn chêm ngoài ở vùng không có mạch máu. 

Sau khi gây mê cục bộ hoặc toàn thân cho người bệnh, bác sĩ sẽ sử dụng ống nội soi qua hai hoặc ba đường mổ nhỏ (khoảng 0.5-1cm) để tiếp cận khớp gối, loại bỏ phần sụn chêm bị rách hoặc hỏng bằng dụng cụ chuyên dụng. Toàn bộ quá trình mất khoảng 30-60 phút.

Người bệnh có thể đi lại nhẹ nhàng sau 1-2 tuần bằng nạng và phục hồi hoàn toàn từ 4-6 tuần, tùy theo tình trạng sức khỏe và độ tuổi của người bệnh.

Tuy nhiên, khi điều trị bằng phương pháp này, người bệnh cần đặc biệt chú ý đến quá trình tập phục hồi chức năng và theo dõi định kỳ. Bởi vì phẫu thuật cắt bỏ sụn hỏng có thể làm giảm diện tích sụn chêm còn lại, từ đó tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối về lâu dài nếu không có kế hoạch phục hồi và bảo vệ khớp sau phẫu thuật.

b. Nội soi khâu sụn chêm

Phương pháp này thường được áp dụng khi rách sụn chêm đầu gối xảy ra ở vùng có mạch máu nuôi (vùng đỏ) – chủ yếu là các vết rách ở sừng sau sụn chêm trong hoặc sừng trước sụn chêm ngoài. Đặc biệt, phương pháp này rất phù hợp với người bệnh trẻ tuổi, sụn vẫn còn có có khả năng lành thương tự nhiên tốt.

Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ sử dụng chỉ khâu chuyên biệt hoặc dụng cụ sinh học để cố định phần sụn bị rách, giúp tái tạo cấu trúc tự nhiên và giữ nguyên chức năng giảm chấn của sụn chêm trong khớp gối. Toàn bộ thủ thuật kéo dài khoảng 1–2 giờ, đòi hỏi bác sĩ có tay nghề cao và thiết bị hỗ trợ hiện đại. Phẫu thuật khâu sụn chêm đầu gối cũng thường được thực hiện đồng thời với các can thiệp tái tạo dây chằng nếu có tổn thương kèm theo.

Sau phẫu thuật, người bệnh cần đeo nẹp gối và tuân thủ chương trình vật lý trị liệu trong thời gian từ 3–6 tháng. 

Việc phục hồi đúng cách đóng vai trò then chốt trong việc giúp sụn liền lại và khớp gối vận động trở lại bình thường, và ngăn ngừa nguy cơ tái phát chấn thương.

c. Cấy ghép sụn chêm đầu gối

Cấy ghép sụn chêm là phương pháp điều trị tiên tiến, được chỉ định trong các trường hợp đã mất toàn bộ hoặc phần lớn sụn chêm do rách nghiêm trọng hoặc từng phẫu thuật cắt bỏ trước đó. Bác sĩ sẽ sử dụng mảnh ghép sụn chêm đồng loại (lấy từ người hiến tặng), sau đó cấy vào vị trí sụn bị mất trong khớp gối và cố định bằng vít hoặc neo sinh học.

Phẫu thuật rách sụn chêm đầu gối thường kéo dài khoảng 2–3 giờ, đòi hỏi quy trình kỹ thuật cao, thường được áp dụng cho bệnh nhân dưới 40 tuổi – những người bị thoái hóa khớp gối sớm do tổn thương sụn chêm nhưng vẫn còn khả năng phục hồi chức năng tốt.

Sau phẫu thuật, người bệnh cần thời gian phục hồi dài (khoảng 6–12 tháng), kết hợp với chương trình tập phục hồi chức năng chặt chẽ và tái khám định kỳ để theo dõi quá trình tích hợp của mảnh ghép. Nếu tuân thủ đúng hướng dẫn, cấy ghép sụn chêm có thể giúp cải thiện rõ rệt chức năng khớp, giảm đau và trì hoãn tiến trình thoái hóa khớp.

d. Phẫu thuật mổ hở

So với phương pháp nội soi, phẫu thuật mổ hở thường ít được sử dụng và chỉ được áp dụng trong các trường hợp tổn thương phức tạp như rách sụn chêm đi kèm gãy xương, tổn thương dây chằng nghiêm trọng hoặc khi can thiệp bằng nội soi không còn hiệu quả. Bác sĩ sẽ rạch một đường da dài khoảng 5–10 cm để tiếp cận trực tiếp vào khớp gối, nhằm sửa chữa, cắt bỏ hoặc thay thế phần sụn chêm bị hư hỏng.

Do mức độ can thiệp sâu và diện mổ lớn, thời gian hồi phục của người bệnh có thể kéo dài từ 6–9 tháng, đồng thời nguy cơ hình thành sẹo hoặc nhiễm trùng sau mổ cũng cao hơn so với nội soi (ước tính 2–3%).

Do đó, phẫu thuật mổ hở chỉ được các bác sĩ cân nhắc khi các phương pháp can thiệp ít xâm lấn hơn không còn mang lại hiệu quả hoặc khi người bệnh gặp tình trạng chấn thương phức tạp hoặc đa chấn thương.

8. Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt sau phẫu thuật rách sụn chêm đầu gối

Để quá trình hồi phục đạt hiệu quả cao, các bác sĩ chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn khuyến cáo người bệnh sau phẫu thuật rách sụn chêm đầu gối tuân thủ các nguyên tắc sau đây.

• Dinh dưỡng: Bổ sung canxi (sữa, cá hồi), vitamin D (tắm nắng sớm 15 phút/ngày), và collagen (thịt gà, rau xanh) hỗ trợ tái tạo sụn và xương. Tránh đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng vì có khả năng gây viêm.
• Tập luyện: Thực hiện các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, tránh chạy hoặc nhảy trong 3-6 tháng để giảm nguy cơ chấn thương và tổn thương sụn chêm.
• Tránh động tác nguy hiểm: Không ngồi xổm, quỳ gối, hoặc xoay gối đột ngột, đặc biệt trong 6 tháng đầu sau phẫu thuật.
• Theo dõi: Tái khám định kỳ (sau 1, 3, 6 tháng) để kiểm tra mức độ phục hồi và điều chỉnh bài tập vật lý trị liệu.

Sự kết hợp giữa điều trị y khoa và chăm sóc hậu phẫu đúng cách là chìa khóa giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi chức năng vận động, và bảo tồn tối đa chức năng khớp gối về lâu dài.

9. Phòng ngừa chấn thương rách sụn chêm

Việc bảo vệ sụn chêm đầu gối hoàn toàn có thể thực hiện được thông qua các thói quen vận động và sinh hoạt hợp lý. [5]

Bạn có thể giảm thiểu nguy cơ chấn thương sụn chêm bằng cách:

• Khởi động kỹ: Dành 10-15 phút làm nóng cơ (chạy nhẹ, giãn gối) trước khi chơi thể thao như bóng đá hoặc bóng rổ.
• Tăng cường sức mạnh cơ đùi: Tập luyện đều đặn các bài như squat, lunge, leg press khoảng 3–4 buổi/tuần sẽ giúp cơ đùi khỏe hơn, yếu tố then chốt làm giảm áp lực lên sụn chêm và phòng tránh chấn thương.
• Chọn giày phù hợp: Dùng giày có đệm và độ bám tốt, đặc biệt khi chơi thể thao trên sân cứng.
• Tránh động tác nguy hiểm: Không xoay gối mạnh khi chân cố định, tránh tư thế ngồi xổm kéo dài.
• Kiểm tra định kỳ: Khám khớp mỗi 6 tháng nếu thường xuyên vận động mạnh để phát hiện sớm tổn thương sụn chêm.

Rách sụn chêm đầu gối là một trong những chấn thương khớp gối thường gặp, gây đau nhức, sưng tấy và hạn chế vận động. Tình trạng này khiến nhiều người lo lắng, thậm chí ám ảnh vì nguy cơ phải phẫu thuật và ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động nếu không được điều trị đúng cách.

Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, người bệnh hoàn toàn có thể phục hồi tốt và trở lại sinh hoạt bình thường. Đồng thời, các biến chứng nguy hiểm như thoái hóa khớp hoặc teo cơ cũng được phòng ngừa. Do đó, khi gặp phải các dấu hiệu cảnh báo rách sụn chêm đầu gối – ví dụ như đau nhói khi xoay hoặc gập gối, cảm giác khớp bị kẹt hoặc phát ra tiếng lạo xạo, sưng gối vài giờ sau chấn thương hoặc khó khăn khi leo cầu thang, ngồi xổm – người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế uy tín có chuyên khoa xương khớp để được thăm khám, chẩn đoán hình ảnh và can thiệp sớm.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Chấn thương Chỉnh hình áp dụng đa phương pháp trong điều trị rách sụn chêm khớp gối như nội soi khâu sụn, cắt lọc phần tổn thương hay cấy ghép sụn chêm. Đồng thời, mỗi bệnh nhân đều được xây dựng một liệu trình phục hồi chức năng cá nhân hóa, giúp rút ngắn đáng kể thời gian hồi phục, mang lại sự linh hoạt và khả năng vận động tối ưu.

Khoa Chấn thương Chỉnh hình được đầu tư trang bị đồng bộ hệ thống máy móc tiên tiến, hỗ trợ bác sĩ trong chẩn đoán và phẫu thuật với độ chính xác cao, bao gồm: Hệ thống máy chụp cộng hưởng từ MRI – CT đa lát cắt thế hệ mới, kính vi phẫu, hệ thống nội soi khớp hiện đại và hệ thống C-arm phục vụ các ca mổ phức tạp.

Từ những ca phẫu thuật thường quy cho đến các kỹ thuật chuyên sâu như thay khớp háng – khớp gối, nội soi khớp, phẫu thuật xâm lấn tối thiểu hay xử trí các ca cấp cứu do tai nạn hay chấn thương nặng, các bác sĩ Khoa Chấn thương Chỉnh hình luôn đặt mục tiêu kép: Điều trị hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

Số 88, Đường số 8, Khu dân cư Trung Sơn, Xã Bình Hưng, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1800 6767

info@nih.com.vn

GPĐKKD: 0312088602 cấp ngày 14/12/2012 bởi Sở Kế hoạch và đầu tư TP.HCM. Giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh số 230/BYT-GPHĐ do Bộ Y Tế cấp.