ĐỨT DÂY CHẰNG CHÉO TRƯỚC – DẤU HIỆU VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

Dù bạn là vận động viên, người trưởng thành, hay người cao tuổi, đây chính là bài viết mà bạn không nên bỏ qua để bảo vệ khớp gối một cách khoa học và hiệu quả.

Bài viết này được tư vấn bởi đội ngũ bác sĩ chuyên môn giàu kinh nghiệm của khoa Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn.

1. Thế nào là đứt dây chằng chéo trước?

Dây chằng chéo trước (ACL) là một dải mô chắc khỏe nằm bên trong khớp gối, có nhiệm vụ kết nối xương đùi với xương chày. Cấu trúc này đóng vai trò then chốt trong việc giữ ổn định khớp gối, đặc biệt khi thực hiện các động tác xoay người, đổi hướng hoặc vận động mạnh.

Đứt dây chằng chéo trước xảy ra khi ACL bị rách một phần hoặc hoàn toàn do lực tác động mạnh hoặc chuyển hướng đột ngột. Đây là tình trạng thường gặp ở vận động viên hoặc người gặp tai nạn giao thông, tai nạn lao động hay tai nạn trong sinh hoạt. [1]

Phân loại mức độ đứt dây chằng chéo trước:

• Cấp độ 1: Dây chằng chéo trước rách nhẹ, gây sưng đau nhưng chức năng vận động vẫn ổn định. Khớp gối không bị lỏng lẻo.
• Cấp độ 2: Dây chằng bị rách từ 25-75%, tương đương đứt một phần hoặc bán phần. Tình trạng này dẫn đến lỏng khớp, khiến gối mất một phần khả năng chịu lực, gây khó chịu khi xoay người hoặc đi lại.
• Cấp độ 3: Đứt hoàn toàn dây chằng chéo trước, khiến khớp gối mất ổn định, dễ trật hoặc lỏng lẻo, kèm theo sưng và đau dữ dội.

2. Nguyên nhân dẫn đến đứt dây chằng chéo trước

Đứt dây chằng chéo trước thường xảy ra khi gối chịu lực xoắn hoặc tác động mạnh vượt quá khả năng chịu đựng. Các nguyên nhân chính bao gồm:

– Chấn thương thể thao: Các môn như bóng đá, bóng rổ, trượt tuyết, hoặc võ thuật đòi hỏi xoay gối đột ngột, nhảy cao, hoặc va chạm mạnh. Ví dụ, khi cầu thủ bóng rổ đáp đất sai tư thế sau một cú nhảy cao, ACL có thể bị đứt.

– Tai nạn giao thông: Ngã xe máy hoặc va chạm ô tô có thể gây lực mạnh lên gối, đặc biệt khi đầu gối đập vào vật cứng.

– Chuyển động sai tư thế: Xoay gối nhanh trong khi chân vẫn cố định (như khi nhảy múa hoặc thay đổi hướng đột ngột) dễ dẫn đến rách dây chằng chéo trước.

Ngoài các nguyên nhân nêu trên, bạn cũng cần lưu ý các yếu tố nguy cơ đứt ACL dưới đây: [2]

• Giới tính: Nữ giới có nguy cơ cao hơn nam giới do sự khác biệt về giải phẫu và hormone.
• Tuổi tác: Người trẻ (18-40 tuổi) chơi thể thao tích cực dễ gặp chấn thương ACL hơn.
• Không khởi động: Cơ bắp yếu hoặc thiếu khởi động làm tăng nguy cơ đứt dây chằng.

3. Dấu hiệu nhận biết đứt dây chằng chéo trước

Nhận biết sớm các dấu hiệu đứt dây chằng chéo trước (ACL) sẽ giúp bạn tìm kiếm sự hỗ trợ y tế kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu bị đứt dây chằng mà bạn có thể nhận biết:

• Tiếng “bốp” hoặc “rắc: Ngay khi chấn thương xảy ra, bạn có thể nghe thấy các âm thanh trên, đặc biệt khi dây chằng bị đứt hoàn toàn.
• Đau nhói tức thì: Cảm giác đau dữ dội xuất hiện ngay lập tức, sau đó giảm dần nhưng vẫn còn âm ỉ trong vài ngày.
• Sưng gối nhanh chóng: Gối bắt đầu sưng lên trong vòng 1-2 giờ do xuất huyết trong khớp, khiến bạn khó cử động.
• Cảm giác gối không vững: Gối có thể cảm thấy lỏng lẻo hoặc không ổn định, đặc biệt khi đứng hoặc đi lại.
• Khó khăn khi vận động: Bạn sẽ gặp trở ngại khi gập, duỗi gối hoặc chịu lực lên chân bị thương. 
• Teo cơ đùi nếu để lâu: Nếu không điều trị, cơ đùi có thể yếu đi do hạn chế sử dụng gối trong thời gian dài. 

4. Đứt dây chằng chéo trước có tự lành được không?

Đứt dây chằng chéo trước không thể tự lành hoàn toàn mà không có sự can thiệp y tế. Theo các bác sĩ chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn, mức độ phục hồi của dây chằng chéo trước phụ thuộc vào từng mức độ đứt/rách cụ thể. [4]

• Đứt một phần dây chằng chéo trước hoặc rách nhẹ: Có thể tự lành một phần nếu dùng nẹp cố định và tập vật lý trị liệu trong 6-12 tuần, nhưng khả năng ổn định gối không đảm bảo.
• Đứt bán phần dây chằng: Khả năng phục hồi của dây chằng chéo trước thường chỉ đạt 50-60% độ bền ban đầu, phụ thuộc vào độ tuổi, sức khỏe tổng thể.
• Đứt hoàn toàn dây chằng chéo trước: Không thể tự lành và cần có sự can thiệp của phẫu thuật tái tạo để khôi phục chức năng.

Do đó, khi bị chấn thương dây chằng chéo trước, bạn nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ đội ngũ y tế để được thăm khám và đánh giá toàn diện. Việc lựa chọn phương pháp điều trị rách ACL phù hợp sẽ giúp bạn phục hồi chức năng vận động một cách hiệu quả nhất.

5. Đứt dây chằng chéo trước để lâu có nguy hiểm không?

Theo các bác sĩ chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình, đứt dây chằng chéo trước nếu để lâu không điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm – gây ảnh hưởng đến khả năng vận động và sinh hoạt thường ngày của người bệnh. [5]

Một số nguy cơ như:

• Gối mất ổn định: Khớp gối dễ trật hoặc lỏng lẻo khi vận động, khiến việc đi lại trở nên khó khăn.
• Tổn thương sụn chêm: Nguy cơ rách sụn chêm tăng cao từ 50-70% do thiếu sự hỗ trợ từ dây chằng chéo trước ACL.
• Thoái hóa khớp gối: Đứt dây chằng chéo trước làm tăng độ ma sát giữa các xương, làm tăng bào mòn sụn khớp dẫn đến nguy cơ thoái hóa.
• Teo cơ đùi: Đứt dây chằng làm hạn chế khả năng vận động của khớp gối, từ đó làm cơ đùi yếu đi, ảnh hưởng đến khả năng hồi phục sau này.

Vì vậy, khi nghi ngờ bị đứt dây chằng chéo trước, người bệnh nên thăm khám và điều trị sớm để bảo vệ chức năng khớp gối, ngăn ngừa các biến chứng lâu dài.

6. Đứt dây chằng chéo trước có cần phẫu thuật không?

Phẫu thuật dây chằng chéo trước không phải lúc nào cũng là lựa chọn bắt buộc. Việc quyết định có mổ hay không sẽ phụ thuộc vào mức độ tổn thương, nhu cầu vận động và lối sống của người bệnh. [6]

Các trường hợp có thể điều trị bảo tồn (không phẫu thuật):

• Tổn thương nhẹ hoặc rách bán phần dây chằng chéo trước (Cấp độ 1–2).
• Người cao tuổi hoặc ít vận động, khớp gối không chịu áp lực cao trong các sinh hoạt hằng ngày.

Phác đồ điều trị thường bao gồm: nghỉ ngơi, mang nẹp bảo vệ gối, tập vật lý trị liệu tăng sức mạnh cơ quanh gối và cải thiện độ ổn định khớp.

Các trường hợp bắt buộc có sự can thiệp của phẫu thuật tái tạo dây chằng:

• Đứt hoàn toàn dây chằng chéo trước (Cấp độ 3) khiến khớp gối lỏng lẻo, dễ trượt, đặc biệt ở vận động viên hoặc người trẻ vận động nhiều.
• Tổn thương phối hợp như rách sụn chêm, đứt thêm các dây chằng khác.
• Không cải thiện sau 3–6 tháng điều trị bảo tồn, vẫn còn cảm giác lỏng gối hoặc hạn chế vận động.

Dựa trên tuổi tác, mức độ hoạt động thể chất, tình trạng khớp và mong muốn cá nhân, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị tối ưu cho người bệnh.

7. Cách chẩn đoán đứt dây chằng chéo trước

Để xác định tình trạng và mức độ tổn thương dây chằng chéo trước, bác sĩ sẽ kết hợp thăm khám lâm sàng với các phương tiện chẩn đoán hình ảnh. Cụ thể:

7.1 Khám lâm sàng

Thực hiện các kiểm tra chuyên biệt như dấu hiệu ngăn kéo trước (Anterior Drawer Test) và dấu hiệu Lachman nhằm đánh giá độ vững của khớp gối. Đồng thời quan sát các biểu hiện sưng, đau và hạn chế vận động.

7.2 Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp X-quang: Giúp loại trừ các chấn thương gãy xương hoặc tổn thương xương kèm theo.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán đứt dây chằng chéo trước, với độ chính xác lên đến khoảng 95%. MRI cũng giúp phát hiện các tổn thương phối hợp như rách sụn chêm, tổn thương dây chằng khác hoặc sụn khớp.
• Siêu âm khớp gối: Có thể hỗ trợ đánh giá ban đầu, tuy nhiên độ chính xác không cao bằng MRI.

8. Phương pháp điều trị đứt dây chằng chéo trước

8.1 Điều trị bảo tồn

Điều trị bảo tồn đứt dây chằng chéo trước được hiểu là các biện pháp bổ trợ giúp kiểm soát triệu chứng mà không cần can thiệp phẫu thuật – đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng và phòng ngừa tái phát sau điều trị. [7]

Dưới đây là chi tiết các phương pháp bổ trợ điều trị chấn thương đứt dây chằng chéo trước.

8.1.1 Phương pháp R.I.C.E 

R.I.C.E được xem là “nguyên tắc vàng” trong 48–72 giờ đầu sau chấn thương, giúp giảm sưng viêm, hạn chế tụ máu và ngăn tổn thương lan rộng. Quy trình này bao gồm:

• Rest – Nghỉ ngơi: Tránh vận động hoặc chịu lực lên vùng bị thương. Với chấn thương khớp gối hay mắt cá, nên dùng nạng hoặc nhờ hỗ trợ khi di chuyển để bảo vệ cấu trúc khớp.
• Ice – Chườm lạnh: Dùng túi đá hoặc túi gel lạnh bọc trong khăn mỏng, chườm lên vị trí tổn thương 15–20 phút/lần, mỗi 2–3 giờ. Không đặt đá trực tiếp lên da để tránh bỏng lạnh.
• Compression – Băng ép: Sử dụng băng co giãn quấn vừa phải quanh vùng bị thương để giảm sưng, nhưng không quá chặt đầu gối để tránh cản trở tuần hoàn máu.
• Elevation – Kê cao: Nâng cao vùng bị thương khi nghỉ ngơi (ví dụ: kê chân lên gối hoặc nệm) để hỗ trợ máu và dịch viêm thoát ra, giảm phù nề.

Phương pháp R.I.C.E đặc biệt có hiệu quả trong xử trí ban đầu các chấn thương cấp tính như rách sụn chêm, bong gân nhẹ hoặc va đập khớp, giúp giảm đau nhanh và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hồi phục sau này.

8.1.2 Thuốc

Sử dụng các loại thuốc giảm đau và kháng viêm, chẳng hạn như paracetamol hoặc NSAIDs để kiểm soát tình trạng sưng đau hiệu quả do chấn thương ACL trong thời gian ngắn. 

Lưu ý: Cần dùng theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng để hạn chế tác dụng phụ như loét dạ dày, và báo ngay cho bác sĩ nếu có bất thường xảy ra.

8.1.3 Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu giúp cải thiện phạm vi vận động và giảm nguy cơ tái chấn thương lên đến 50% nếu duy trì đều đặn 3-5 buổi/tuần dưới sự hướng dẫn của chuyên gia. Cụ thể, các bài tập cân bằng (single-leg stand) giúp ổn định khớp gối; trong khi kỹ thuật siêu âm hoặc nhiệt trị liệu hỗ trợ giảm đau và kích thích tái tạo mô mới.

Phương pháp này không chỉ hỗ trợ chữa lành tổn thương dây chằng chéo trước ở mức độ nhẹ mà còn đóng vai trò quan trọng trong phục hồi sau phẫu thuật. Việc bỏ qua các bài tập bổ trợ có thể dẫn đến teo cơ hoặc cứng khớp vĩnh viễn, làm suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống.

8.2 Phẫu thuật mổ hở

Đối với những tổn thương phức tạp, phẫu thuật mổ hở là lựa chọn tối ưu trong điều trị đứt dây chằng chéo trước (ACL). Đây là phương pháp cho phép bác sĩ dễ dàng tiếp cận toàn diện cấu trúc khớp gối và tiến hành tái tạo dây chằng thương tổn. [8]

Tuy nhiên, phẫu thuật mổ hở có một số hạn chế như nguy cơ nhiễm trùng cao hơn (khoảng 2–3%) và thời gian hồi phục kéo dài từ 9–12 tháng.

Quy trình thực hiện: bác sĩ sẽ rạch một đường mổ dài khoảng 7–10 cm ở vùng khớp gối để tiếp cận và loại bỏ phần ACL bị hỏng. Gân mới sau đó được đặt vào vị trí thay thế, cố định và khâu đóng vết mổ. Toàn bộ quá trình thường kéo dài 2–3 giờ. Sau phẫu thuật, người bệnh lưu viện 3–5 ngày để theo dõi và bắt đầu chương trình tập phục hồi chức năng khoảng 1 tuần sau mổ.

Phẫu thuật mổ hở thường được chỉ định khi đứt hoàn toàn ACL kèm theo tổn thương các dây chằng bên (như dây chằng bên mác hoặc bên chày). Người bệnh cần được bác sĩ chuyên khoa thăm khám, tư vấn kỹ lưỡng để cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ trước khi lựa chọn phương pháp này.

8.3 Phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng chéo trước

Phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng – đặc biệt là dây chằng chéo trước (ACL) – đã có những bước tiến vượt bậc trong thập kỷ qua, nhờ sự phát triển không ngừng của kỹ thuật, vật liệu cấy ghép và thiết bị hỗ trợ hiện đại. 

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn, đội ngũ bác sĩ Chấn thương chỉnh hình đang ứng dụng thường quy các phương pháp tái tạo dây chằng tiên tiến, đặc biệt là kỹ thuật All-Inside – giải pháp ít xâm lấn, hiệu quả cao, giúp bệnh nhân sớm phục hồi vận động và trở lại nhịp sống thường ngày.

Với kỹ thuật All-Inside, bác sĩ sử dụng ống nội soi qua những đường mổ nhỏ dưới 2cm để tiến hành tái tạo dây chằng bằng chính gân tự thân (như gân bánh chè, gân cơ tứ đầu đùi, gân chân ngỗng, gân cơ mác dài…). Phương pháp này không chỉ giúp giảm đau sau mổ, mà còn tái tạo dây chằng với hình thái và chức năng tương đương dây chằng tự nhiên, mang lại độ ổn định tối ưu cho khớp gối. 

Song song với phẫu thuật, người bệnh sẽ được xây dựng chương trình vật lý trị liệu – phục hồi chức năng cá nhân hóa ngay sau mổ. Nhờ đó, phần lớn người bệnh có thể phục hồi hoàn toàn vận động, quay trở lại sinh hoạt hoặc chơi thể thao chỉ sau 6–9 tháng điều trị.

9. Cách phòng ngừa và giảm nguy cơ đứt dây chằng chéo trước

• Khởi động kỹ: Dành 10-15 phút làm nóng cơ (chạy bộ nhẹ nhàng, giãn gối) trước khi chơi thể thao.
• Tập luyện cơ đùi: Các bài squat, lunges tăng cường cơ đùi để hỗ trợ gối.
• Chọn giày phù hợp: Có độ bám tốt và phù hợp với từng bộ môn khi chơi thể thao.
• Tránh động tác nguy hiểm: Không xoay gối đột ngột khi chân cố định.
• Kiểm tra định kỳ: Khám khớp nếu chơi thể thao thường xuyên.

Tóm lại, đứt dây chằng chéo trước (ACL) là một trong những chấn thương khớp gối phổ biến nhất, đặc biệt ở người chơi thể thao. Tình trạng này không chỉ gây đau nhức, hạn chế vận động mà còn khiến nhiều người ám ảnh vì nguy cơ phải từ bỏ đam mê thể thao hoặc đối mặt với biến chứng lâu dài nếu không điều trị đúng cách. 

Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, người bệnh hoàn toàn có thể phục hồi chức năng khớp gối. Vì vậy, khi gặp phải các dấu hiệu như sưng nề nhanh sau chấn thương, cảm giác lỏng khớp, mất vững khi xoay chuyển, hoặc nghe thấy tiếng “rắc” trong gối, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và can thiệp đúng lúc.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn, các bác sĩ chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình áp dụng các phương pháp hiện đại như phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng kết hợp vật lý trị liệu chuyên sâu, giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng và hiệu quả. Nhờ đó, chuyên khoa đã trở thành địa chỉ uy tín trong khám, điều trị các bệnh lý cơ xương khớp và chấn thương cho hàng ngàn người bệnh mỗi năm.

Hơn nữa, Khoa Chấn thương chỉnh hình còn được trang bị hệ thống máy móc hiện đại hỗ trợ tối ưu trong chẩn đoán và phẫu thuật như: Máy chụp cộng hưởng từ MRI – máy CT đa lát cắt thế hệ mới, kính vi phẫu, hệ thống nội soi khớp tiên tiến, hệ thống C-arm hiện đại…

Từ các phẫu thuật thường quy đến các kỹ thuật cao như thay khớp háng – khớp gối, nội soi khớp, phẫu thuật xâm lấn tối thiểu hay xử lý đứt lìa chi cấp cứu, các bác sĩ khoa Chấn thương chỉnh hình – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn luôn đặt hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống của người bệnh lên hàng đầu.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

Số 88, Đường số 8, Khu dân cư Trung Sơn, Xã Bình Hưng, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1800 6767

info@nih.com.vn

GPĐKKD: 0312088602 cấp ngày 14/12/2012 bởi Sở Kế hoạch và đầu tư TP.HCM. Giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh số 230/BYT-GPHĐ do Bộ Y Tế cấp.