KHÓ THỞ KHI NGỦ LÀ BỆNH GÌ? NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ

Khó thở khi ngủ là tình trạng nhiều người gặp phải, có thể khiến bạn đột ngột tỉnh giấc giữa đêm với cảm giác nghẹt thở, hoảng sợ. Không chỉ làm gián đoạn giấc ngủ và gây mệt mỏi, căng thẳng vào ban ngày, đây còn có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý tiềm ẩn như rối loạn hô hấp, tim mạch hay hội chứng ngưng thở khi ngủ.

1. Ngủ khó thở là bệnh gì?

Ngủ khó thở, còn gọi là khó thở kịch phát về đêm (Paroxysmal Nocturnal Dyspnea – PND), là tình trạng người bệnh đột ngột tỉnh giấc giữa đêm vì cảm giác nghẹt thở. Cơn khó thở có thể đi kèm ho khan, cảm giác hụt hơi, và thường cải thiện nhanh chóng khi người bệnh ngồi dậy hoặc đứng lên, với thời gian hồi phục trung bình khoảng 10–15 phút [1].

Triệu chứng này khiến nhiều người hoảng sợ vì cảm giác như không thể hít đủ không khí, phải gắng sức mới có thể lấy hơi sâu. Điểm đặc trưng của PND là thường xuất hiện đột ngột sau 1–2 giờ ngủ, làm gián đoạn giấc ngủ và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

2. Khó thở khi ngủ có giống ngưng thở khi ngủ không? 

Hai tình trạng này có liên quan nhưng không hoàn toàn giống nhau [2].

Khó thở kịch phát về đêm (PND) là một triệu chứng, thường gặp ở các bệnh lý tim mạch và hô hấp như suy tim hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Đặc trưng của PND là cơn khó thở đột ngột khi nằm ngủ, buộc người bệnh phải tỉnh dậy để ngồi thở.

Ngưng thở khi ngủ lại là một bệnh lý riêng biệt, đặc trưng bởi những đợt ngưng thở hoặc thở chậm lặp đi lặp lại trong đêm. Bệnh có hai dạng chính:

• Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn (OSA): Do đường hô hấp trên bị tắc nghẽn cơ học.
• Ngưng thở khi ngủ trung ương (CSA): Do não bộ không phát tín hiệu điều khiển cơ hô hấp.

Cả hai thể ngưng thở khi ngủ đều có thể gây ra PND. Tuy nhiên, PND không phải là nguyên nhân gây ngưng thở khi ngủ, mà chỉ là hậu quả của một tình trạng bệnh lý nền nào đó. Nói cách khác, PND là triệu chứng, trong khi ngưng thở khi ngủ là bệnh lý. Vì vậy, không nên nhầm lẫn hai tình trạng này.

3. Nguyên nhân ngủ bị khó thở

Khó thở kịch phát về đêm không phải là một bệnh lý riêng biệt mà là triệu chứng do nhiều nguyên nhân nền khác nhau. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất [3]:

3.1 Suy tim

Suy tim là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng khó thở khi ngủ. Ở người mắc suy tim, kể cả giai đoạn sớm trước khi bệnh tiến triển nặng, các cơn khó thở về đêm có thể xuất hiện. Khi nằm, lượng máu trở về tim tăng, làm áp lực trong buồng tim và mao mạch phổi dâng cao, dẫn đến dịch ứ lại trong phổi. Người bệnh thường có cảm giác nghẹt thở, buộc phải ngồi dậy mới dễ thở hơn. Nếu không được kiểm soát tốt, triệu chứng này có thể là dấu hiệu cảnh báo suy tim tiến triển nặng.

3.2 Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) 

COPD gây hẹp đường thở và giảm khả năng trao đổi khí ở phổi. Người bệnh thường gặp khó thở khi gắng sức, và vào ban đêm, tình trạng này dễ nặng hơn do thay đổi tư thế nằm và sự giảm thông khí.

Cơn khó thở kịch phát về đêm ở người mắc COPD không chỉ làm gián đoạn giấc ngủ mà còn làm tăng nguy cơ suy hô hấp cấp. Nếu không được điều trị kiểm soát, tình trạng này dễ dẫn đến biến chứng suy hô hấp mạn.

3.3 Ngưng thở khi ngủ 

Hội chứng ngưng thở khi ngủ có mối liên quan chặt chẽ với PND. Trong lúc ngủ, người bệnh có thể gặp tình trạng tắc nghẽn hoặc gián đoạn hô hấp, khiến nồng độ oxy trong máu giảm đột ngột. Cơ thể phản ứng bằng cách tăng nhịp thở và nhịp tim, làm bệnh nhân bừng tỉnh với cảm giác nghẹt thở, hụt hơi. Các cơn khó thở này thường đi kèm với ngáy to, ngủ chập chờn và mệt mỏi kéo dài vào ban ngày.

Ở người bệnh suy tim mất bù cấp tính, ngưng thở khi ngủ càng làm tăng gánh nặng cho tim và phổi, khiến nguy cơ xuất hiện cơn khó thở kịch phát về đêm cao hơn.

3.4 U tim

Khối u trong buồng tim, dù lành tính hay ác tính, đều có thể cản trở dòng máu lưu thông. Khi nằm ngủ, áp lực tăng thêm trong tim và phổi có thể kích hoạt các cơn khó thở dữ dội về đêm. Đây là nguyên nhân hiếm gặp nhưng nguy hiểm, cần được chẩn đoán và can thiệp sớm.

3.5 Thải ghép tim 

Ở người bệnh sau ghép tim, phản ứng thải ghép có thể làm tim bị hệ miễn dịch nhận diện như “vật lạ” và tấn công. Điều này khiến chức năng bơm máu của tim suy giảm, dẫn đến ứ máu phổi và xuất hiện các cơn khó thở về đêm. Triệu chứng này thường kèm phù phổi và là tín hiệu cảnh báo nghiêm trọng, cần nhập viện ngay để điều chỉnh phác đồ chống thải ghép.

4. Triệu chứng khó thở khi ngủ

Khó thở kịch phát về đêm thường xuất hiện sau vài giờ ngủ, khiến người bệnh bất ngờ tỉnh giấc với cảm giác nghẹt thở. Để dễ thở hơn, họ thường phải ngồi dậy, đứng dậy hoặc thở hổn hển kèm theo ho. Sau một khoảng thời gian, nhịp thở dần trở lại bình thường.

Một số triệu chứng điển hình, bao gồm [4]:

• Khó thở đột ngột: Cơn khó thở khiến người bệnh tỉnh giấc và phải gắng sức để hít thở.
• Khó thở khi nằm (orthopnea): Người bệnh cảm thấy khó thở rõ hơn khi nằm ngửa, triệu chứng thuyên giảm khi ngồi dậy hoặc đứng lên.
• Ho và khò khè: Xảy ra do dịch ứ đọng trong phổi, cơ thể phản xạ ho và phát ra tiếng thở rít để cố gắng tống dịch ra ngoài.
• Đau hoặc tức ngực: Một số người bệnh có thể cảm thấy đau, nặng ngực hoặc có cảm giác bị ép chặt vùng ngực trong cơn PND.

5. Yếu tố nguy cơ khiến nằm ngủ bị khó thở

Ngoài các bệnh lý tim mạch, hô hấp…, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện cơn khó thở kịch phát về đêm (PND), bao gồm:

• Béo phì: Tuy không trực tiếp gây PND nhưng có thể làm trầm trọng thêm các rối loạn liên quan như suy tim, ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA)… Đặc biệt, mỡ bụng chèn ép ổ bụng, làm tăng áp lực lên cơ hoành và phổi, từ đó gây khó thở [3].
• Lạm dụng rượu, ma túy: Sử dụng chất gây nghiện có thể gây tổn thương tim và dẫn tới PND. 
• Thai kỳ: Một số phụ nữ có thể gặp PND trong thời gian mang thai. Nguyên nhân thường do sự thay đổi sinh lý, khi tử cung lớn dần gây áp lực lên cơ hoành và phổi. Ngoài ra, thai kỳ còn có thể khởi phát hoặc làm bộc lộ bệnh tim tiềm ẩn, điển hình là suy tim cơ tim chu sinh (peripartum cardiomyopathy – PPCM) [5][6]. Trong những trường hợp này, khó thở có thể kéo dài hoặc nặng hơn sau sinh nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nhận diện và kiểm soát sớm các yếu tố nguy cơ này đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa và giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của các cơn khó thở khi ngủ.

6. Khó thở khi ngủ có nguy hiểm không?

Nhiều người thường cho rằng khó thở khi ngủ chỉ là hiện tượng thoáng qua. Thực tế, nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng:

• Nguy cơ cấp tính: Khó thở về đêm có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh nặng như suy tim hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Khi bệnh bùng phát, tình trạng này làm tăng nguy cơ phải nhập viện khẩn cấp, thậm chí tử vong.
• Gián đoạn giấc ngủ, giảm chất lượng sống: Khó thở khi ngủ khiến giấc ngủ bị nông và chập chờn. Người bệnh thường xuyên mệt mỏi, giảm tập trung, hiệu suất làm việc kém, dễ cáu gắt, lo âu hoặc trầm cảm.
• Nguy cơ tim mạch lâu dài: Tình trạng khó thở khi ngủ có mối liên hệ mật thiết với sức khỏe tim mạch. Về lâu dài, người bệnh có thể đối diện với biến chứng nặng như nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp hay đột quỵ [7].

Vì vậy, khó thở khi ngủ không nên bị xem nhẹ. Người bệnh cần thăm khám sớm để xác định nguyên nhân và có phương pháp điều trị kịp thời.

7. Cách chẩn đoán khó thở khi ngủ

Để tìm ra nguyên nhân gây khó thở kịch phát về đêm (PND), bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám theo từng bước:

• Khai thác bệnh sử và triệu chứng: Ghi nhận thời điểm xuất hiện khó thở, yếu tố làm nặng hoặc giảm triệu chứng, tiền sử bệnh tim mạch, hô hấp hoặc dị ứng.
• Khám lâm sàng: Kiểm tra phù chi, đo huyết áp, cân nặng, nghe tim và phổi để đánh giá dấu hiệu bất thường.

Tùy kết quả ban đầu, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện thêm một số cận lâm sàng như [8]:

• X-quang ngực, MRI hoặc CT scan

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như X-quang ngực, MRI hoặc CT scan cho phép bác sĩ quan sát chi tiết cấu trúc và tình trạng của phổi. Những hình ảnh này rất hữu ích trong việc phát hiện các dấu hiệu ứ dịch hoặc xung huyết phổi thường gặp ở người bệnh suy tim – một trong những nguyên nhân chính gây khó thở khi nằm ngủ.

• Siêu âm tim (echocardiogram)

Phương pháp quan trọng để đánh giá chức năng bơm máu của tim. Kỹ thuật này không chỉ giúp phát hiện các vấn đề về chức năng tim mà còn nhận biết tình trạng phù phổi do suy tim, vốn là nguyên nhân thường gặp gây ra chứng khó thở khi ngủ.

• Điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ ghi lại hoạt động điện của tim, giúp bác sĩ phát hiện các rối loạn nhịp tim và xác định nguyên nhân khiến người bệnh gặp khó thở, hụt hơi hoặc tỉnh giấc giữa đêm.

• Nghiệm pháp gắng sức (stress test)

Người bệnh sẽ thực hiện một hoạt động thể chất (thường là chạy trên máy chạy bộ) trong khi các chỉ số như nhịp tim, huyết áp và điện tâm đồ được theo dõi chặt chẽ. Phương pháp này giúp đánh giá khả năng tim hoạt động dưới áp lực. Nếu tim không đủ khả năng đáp ứng khi gắng sức, người bệnh dễ xuất hiện khó thở và mệt mỏi, phản ánh suy giảm chức năng tim và cảnh báo nguy cơ tim mạch cần can thiệp kịp thời.

Nhờ sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chính xác và lên phác đồ điều trị phù hợp hơn.

8. Khi nào cần đi khám bác sĩ ngay?

Khó thở kịch phát về đêm (PND) là một triệu chứng nghiêm trọng, tuyệt đối không nên xem nhẹ. Nếu tình trạng khó thở khi ngủ xuất hiện lặp đi lặp lại hoặc kéo dài, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để tìm nguyên nhân.

Đặc biệt, cần thăm khám ngay khi xuất hiện các dấu hiệu đi kèm của suy tim như phù chân, mệt mỏi, hồi hộp, khó thở khi nằm ngửa hoặc ho nhiều về đêm [9].

Việc thăm khám sớm không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe tim mạch và hô hấp lâu dài.

9. Bị khó thở khi ngủ nên làm gì? Cách xử lý hiệu quả

Điều trị tình trạng khó thở khi ngủ phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể. Bác sĩ sẽ dựa trên bệnh lý nền và mức độ triệu chứng để đưa ra phác đồ phù hợp. Các hướng tiếp cận thường bao gồm [1]:

9.1 Điều trị bệnh tim mạch

Dùng thuốc lợi tiểu để giảm ứ dịch, thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) và thuốc chẹn beta nhằm cải thiện chức năng tim, giảm gánh nặng tuần hoàn.

9.2 Điều trị ngưng thở khi ngủ

Ngáy và ngưng thở khi ngủ là những tình trạng thường đi kèm với khó thở khi ngủ, không chỉ làm gián đoạn giấc ngủ mà còn làm tăng nguy cơ tim mạch và tai biến. Việc điều trị vừa cải thiện giấc ngủ, vừa bảo vệ sức khỏe toàn diện.

Các bác sĩ sẽ căn cứ vào nguyên nhân (ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn hay ngưng thở trung ương) để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp:

• Dùng máy thở áp lực dương (CPAP/BiPAP) để giữ đường thở thông thoáng;
• Thiết bị hỗ trợ hàm dưới hoặc phẫu thuật nếu có bất thường giải phẫu;
• Giảm cân và thay đổi lối sống để giảm áp lực lên đường thở;
• Điều trị bệnh nền kết hợp máy thở hỗ trợ nhịp thở trong trường hợp ngưng thở trung ương (CSA).

Nhờ vậy, người bệnh không chỉ cải thiện triệu chứng khó thở khi ngủ mà còn giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm về tim mạch, thần kinh và hô hấp.

Chuyên khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn là một trong những chuyên khoa quy tụ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại. Khoa cung cấp giải pháp toàn diện cho chứng ngưng thở khi ngủ, giúp người bệnh cải thiện hô hấp, phòng ngừa biến chứng tim mạch và lấy lại giấc ngủ trọn vẹn.

9.3 Điều trị bệnh phổi và đường thở

Ở những bệnh nhân có bệnh lý hô hấp mạn tính như hen phế quản hoặc COPD, việc điều trị tập trung vào cải thiện thông khí và giảm viêm đường thở. Các thuốc giãn phế quản dạng hít và corticosteroid thường được sử dụng để giảm co thắt, cải thiện lưu lượng khí và giảm tắc nghẽn. Ngoài ra, người bệnh có thể được khuyến khích tham gia chương trình phục hồi chức năng hô hấp, tập luyện thở cơ hoành, đồng thời cần tránh các yếu tố kích thích như khói thuốc lá, bụi và môi trường ô nhiễm để hạn chế các cơn khó thở kịch phát về đêm.

9.4 Liệu pháp oxy

Liệu pháp oxy có vai trò quan trọng trong những trường hợp cơ thể không nhận đủ oxy do bệnh nền tim mạch hoặc hô hấp nặng. Việc bổ sung oxy có thể ngắn hạn hoặc dài hạn, giúp cải thiện tình trạng thiếu oxy máu và giảm gánh nặng cho tim phổi. Tuy nhiên, việc sử dụng oxy cần có chỉ định và giám sát chặt chẽ của bác sĩ, bởi thừa oxy cũng có thể gây hại, đặc biệt ở bệnh nhân mắc COPD.

9.5 Hỗ trợ tâm lý – tinh thần

Không ít trường hợp khó thở khi ngủ liên quan đến yếu tố tâm lý như căng thẳng, lo âu hoặc trầm cảm. Bên cạnh điều trị y khoa, việc kết hợp liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), huấn luyện vệ sinh giấc ngủ, tập thiền hoặc yoga có thể giúp người bệnh giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Trong một số tình huống, bác sĩ có thể chỉ định thêm thuốc chống lo âu hoặc chống trầm cảm để hỗ trợ. Sự kết hợp giữa điều trị y học và chăm sóc tinh thần mang đến hiệu quả toàn diện, giúp người bệnh không chỉ kiểm soát triệu chứng mà còn nâng cao chất lượng sống lâu dài.

10. Khó thở khi ngủ có thể phòng ngừa được không?

Điều trị và kiểm soát hiệu quả các nguyên nhân tiềm ẩn là cách quan trọng nhất để phòng ngừa khó thở kịch phát về đêm (PND). Nếu bạn đang mắc bệnh mạn tính có nguy cơ gây PND, hãy tuân thủ phác đồ điều trị và dùng thuốc đúng chỉ định của bác sĩ. Bên cạnh đó, việc duy trì lối sống lành mạnh cũng góp phần quan trọng.

• Hoạt động thể chất: Tập thể dục giúp tăng cường sức mạnh cho tim và phổi, nhờ đó giảm gánh nặng cho các cơ quan này. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn chế độ luyện tập phù hợp, tránh gắng sức quá mức.
• Bài tập thở hoặc kỹ thuật thư giãn: Các phương pháp này giúp cải thiện tình trạng khó thở do bệnh lý hô hấp hoặc do lo âu.
• Không hút thuốc (hoặc bỏ thuốc lá): Hút thuốc gây tổn thương phổi, làm nặng thêm bệnh hen suyễn và nhiều bệnh khác khiến việc hít thở trở nên khó khăn.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn quy tụ đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm cùng lợi thế đa khoa để xác định chính xác nguyên nhân gây khó thở – từ bệnh lý tim mạch đến hội chứng ngưng thở khi ngủ. Trên cơ sở đó, bệnh viện xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa cho từng trường hợp, thay vì áp dụng chỉ định chung, nhằm tối ưu hiệu quả và an toàn. Bên cạnh đó, với hệ thống trang thiết bị hiện đại, bệnh viện đáp ứng tốt nhu cầu chẩn đoán và điều trị các bệnh lý phức tạp, mang đến giải pháp toàn diện giúp nâng cao chất lượng sống và bảo vệ sức khỏe lâu dài cho người bệnh.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

Số 88, Đường số 8, Khu dân cư Trung Sơn, Xã Bình Hưng, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1800 6767

info@nih.com.vn

GPĐKKD: 0312088602 cấp ngày 14/12/2012 bởi Sở Kế hoạch và đầu tư TP.HCM. Giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh số 230/BYT-GPHĐ do Bộ Y Tế cấp.