ĐAU KHỚP GỐI – NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

Những cơn đau, sưng khớp gối hay cứng khớp kéo dài có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng đi lại, sinh hoạt hàng ngày và lâu dài có thể dẫn đến thoái hóa khớp gối, giảm chất lượng cuộc sống.

Bài viết dưới đây với sự tư vấn chuyên môn từ ThS.BS Nguyễn Xuân Hảo, Khoa Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn – người trực tiếp thăm khám và điều trị cho nhiều trường hợp đau khớp gối mỗi năm – sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị đau khớp gối.

1. Đau khớp gối là gì?

Khớp gối là một trong những khớp lớn và phức tạp nhất của cơ thể, kết nối xương đùi, xương chày và xương bánh chè. Cấu trúc này được nâng đỡ bởi dây chằng, gân cơ và lớp sụn hoạt dịch, giúp giảm ma sát khi vận động. Nhờ đó, khớp gối đóng vai trò quan trọng trong việc chịu lực, nâng đỡ trọng lượng cơ thể và hỗ trợ các động tác đi lại, sinh hoạt hàng ngày.

Đau khớp gối là tình trạng đau hoặc khó chịu ở khớp gối và vùng xung quanh, xảy ra khi một hoặc nhiều cấu trúc như sụn, dây chằng, gân hay xương bị tổn thương hoặc suy yếu. Cơn đau có thể từ nhẹ, thoáng qua khi nghỉ ngơi cho đến dữ dội khi vận động mạnh, điển hình như chạy, leo cầu thang hoặc chơi thể thao. Đây là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến, ảnh hưởng đến cả người lớn tuổi và người trẻ có lối sống ít vận động hoặc thường xuyên vận động mạnh.

2. Nguyên nhân đau khớp gối

Nguyên nhân gây đau khớp gối có thể bao gồm từ chấn thương do tai nạn đến các bệnh lý viêm khớp, ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, từ người trẻ năng động đến người lớn tuổi. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến cũng như các yếu tố nguy cơ gây đau khớp gối.

2.1 Một số nguyên nhân phổ biến gây đau khớp gối

• Thoái hóa khớp gối: Thường gặp ở người trên 40 tuổi (10–15%) do sụn khớp bị bào mòn, giảm chất nhờn, gây đau và cứng khớp.
• Chấn thương khớp gối: Do tai nạn sinh hoạt, té ngã hoặc chấn thương thể thao gây rách sụn chêm, đứt dây chằng, hoặc trật khớp – chiếm khoảng 20% các trường hợp đau cấp tính.
• Viêm khớp dạng thấp: Là bệnh tự miễn, gây sưng đau, sưng viêm mạn tính các khớp, trong đó có khớp gối.
• Viêm bao hoạt dịch: Khi lớp bao hoạt dịch quanh khớp bị kích thích hoặc nhiễm trùng, dẫn đến sưng và đau.
• Bệnh gout: Tình trạng lắng đọng tinh thể urat tại khớp gây sưng, nóng, đỏ và đau dữ dội, thường bùng phát đột ngột sau khi tiêu thụ thực phẩm giàu purin.
• Béo phì: Trọng lượng dư thừa gây áp lực lớn lên khớp gối, làm tăng nguy cơ thoái hóa và viêm khớp. Mỗi kg trọng lượng dư thừa tạo thêm 3–6 kg lực lên khớp khi người bệnh vận động.

2.2 Các yếu tố tăng nguy cơ

Dưới đây là các yếu tố nguy cơ gây sưng đau khớp gối ở mọi lứa tuổi.

• Tuổi tác: Nguy cơ bị đau khớp gối tăng theo tuổi, đặc biệt ở người trên 50.
• Giới tính: Do thay đổi nội tiết tố, phụ nữ có nguy cơ cao hơn nam giới, đặc biệt sau mãn kinh.
• Chấn thương trước đó: Các chấn thương cũ như rách dây chằng, sụn chêm hoặc gãy xương làm khớp yếu đi, dễ dẫn đến đau và thoái hóa sau này.
• Hoạt động lặp đi lặp lại: Những người thường xuyên vận động mạnh như vận động viên hoặc công nhân sẽ dễ bị tổn thương gân và sụn, gây đau khớp gối.

3. Triệu chứng đau khớp gối

Triệu chứng đau khớp gối có thể biểu hiện từ nhẹ đến nghiêm trọng, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương. Các dấu hiệu thường gặp gồm:

• Đau nhức: Đầu gối xuất hiện các cơn đau âm ỉ hoặc đau dữ dội, đặc biệt là khi đi lại, leo cầu thang hoặc đứng lên ngồi xuống.
• Sưng khớp gối: Xuất hiện tình trạng sưng quanh gối, kèm cảm giác nóng khi chạm vào. Tình trạng sưng khớp có thể lan rộng nếu không được xử lý kịp thời.
• Tiếng kêu lục cục hoặc cảm giác khó chịu: Khi di chuyển, bạn có thể nghe thấy tiếng lạo xạo hoặc cảm thấy khớp bị kẹt, thường do rách sụn chêm hoặc mài mòn sụn.
• Yếu hoặc mất ổn định gối: Tình trạng này có thể khiến người bệnh dễ trượt hoặc không chịu được trọng lượng cơ thể, đặc biệt sau các chấn thương dây chằng.
• Khó khăn khi vận động: Người bệnh gặp khó khăn khi duỗi thẳng hoặc khi gập gối là dấu hiệu của tổn thương khớp gối nghiêm trọng.

4. Chẩn đoán đau khớp gối như thế nào?

Để xác định chính xác nguyên nhân và mức độ tổn thương, chẩn đoán đau khớp gối thường kết hợp khám lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm. Kết quả này giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị phù hợp cho từng người bệnh.

4.1 Khám lâm sàng

Trong quá trình khám lâm sàng, bác sĩ sẽ quan sát, đánh giá tình trạng chấn thương và khai thác một số thông tin sau: 

• Tiền sử chấn thương.
• Tần suất và mức độ của các cơn sưng, đau mà người bệnh đã trải qua.
• Các thói quen, thông tin nghề nghiệp và môn thể thao mà người bệnh từng tham gia.
• Kiểm tra trực tiếp phạm vi vận động và độ ổn định hiện tại của khớp gối.

Sau khám, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thêm các chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm cận lâm sàng, nhằm hỗ trợ đưa ra các chẩn đoán chính xác hơn.

4.2 Chẩn đoán hình ảnh

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp quan sát chi tiết cấu trúc khớp gối, bao gồm:

• Chụp X–quang: Phát hiện gãy xương và dấu hiệu thoái hóa khớp.
• Chụp MRI: Đánh giá tổn thương mô mềm như sụn chêm, dây chằng.
• Chụp CT: Đánh giá tổn thương phức tạp như gãy xương.
• Siêu âm: Kiểm tra mô mềm, phát hiện viêm bao hoạt dịch hoặc tích tụ dịch trong khớp gối.

4.3 Xét nghiệm

Các xét nghiệm bổ sung dưới đây giúp xác định nguyên nhân gây viêm hoặc nhiễm trùng.

• Xét nghiệm máu: Phát hiện viêm khớp dạng thấp hoặc gout qua mức độ acid uric. 
• Chọc dịch khớp: Nếu nghi ngờ viêm khớp nhiễm khuẩn.

5. Những nhóm người dễ bị đau khớp gối

Đau khớp gối có thể xảy ra ở bất kỳ ai. Nhưng một số nhóm người sau đây có nguy cơ cao hơn do yếu tố tuổi tác, lối sống, hoặc điều kiện sức khỏe.

• Người lớn tuổi (trên 50 tuổi)
• Người thừa cân hoặc béo phì
• Người thường xuyên chơi thể thao
• Người làm các công việc yêu cầu lao động nặng
• Phụ nữ sau mãn kinh

6. Cách điều trị đau khớp gối

Phác đồ điều trị đau khớp gối được xây dựng dựa trên nguyên nhân cụ thể như thoái hóa, chấn thương, viêm khớp hoặc áp lực quá mức lên khớp gối. Các phương pháp có thể bao gồm dùng thuốc, vật lý trị liệu, tiêm nội khớp hoặc phẫu thuật khi cần thiết.

Bên cạnh điều trị y khoa, phục hồi chức năng là phần không thể thiếu, giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp quanh gối, cải thiện độ linh hoạt, giảm đau và ngăn ngừa tái phát. Sự kết hợp giữa điều trị và phục hồi dưới sự hướng dẫn của bác sĩ sẽ mang lại hiệu quả tối ưu, giúp người bệnh sớm lấy lại khả năng vận động.

6.1 Dùng thuốc theo chỉ định

Thuốc thường là lựa chọn đầu tiên để giảm đau và kiểm soát tình trạng viêm, đặc biệt trong các trường hợp đau khớp gối từ nhẹ đến trung bình:

• Thuốc giảm đau thông thường: Phù hợp cho những trường hợp khớp gối sưng, đau nhẹ. 
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Sử dụng trong trường hợp khớp gối bị viêm nghiêm trọng hơn.
• Thuốc chống thấp khớp (DMARDs): Chỉ định cho người bệnh đau khớp gối do viêm khớp dạng thấp hoặc thoái hóa khớp gối.

Lưu ý: Việc dùng thuốc cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, tránh lạm dụng để không gây tác dụng phụ như viêm loét dạ dày hoặc tổn thương gan.

6.2 Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong điều trị và phục hồi đau khớp gối. Các bài tập được thiết kế giúp tăng cường cơ tứ đầu đùi, cơ đùi sau và cơ bắp chân, từ đó ổn định khớp gối, cải thiện phạm vi vận động và giảm đau.

• Bài tập hỗ trợ phục hồi sau chấn thương rách sụn chêm hoặc dây chằng.
• Bài tập tăng cường cơ tứ đầu đùi, cơ đùi sau và cơ bắp chân, giúp khớp gối ổn định hơn.
• Bài tập nhẹ như giãn cơ, đạp xe tại chỗ, hoặc bơi lội rất hiệu quả trong việc giảm đau và cải thiện chức năng khớp gối. 

Lưu ý: Các bài tập này nên được tập dưới sự quan sát và hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu.

Ngoài ra, các biện pháp chườm nóng hoặc chườm lạnh cũng thường được áp dụng:

• Chườm lạnh: Giúp giảm sưng trong 48 giờ đầu sau chấn thương.
• Chườm nóng: Giúp làm dịu cứng khớp và tăng lưu thông máu. 

Vật lý trị liệu không chỉ hỗ trợ giảm đau mà còn ngăn ngừa tái phát, giúp người bệnh duy trì khả năng vận động lâu dài.

6.3 Tiêm nội khớp

Khi điều trị nội khoa không còn đáp ứng tốt, việc tiêm thuốc có thể là lựa chọn được bác sĩ cân nhắc tiếp theo.

Tiêm corticosteroid: Được thực hiện trực tiếp vào khớp gối nhằm nhanh chóng giảm viêm và cơn đau, đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp viêm khớp hoặc viêm bao hoạt dịch. Tác dụng có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Người bệnh cần tuân thủ chỉ định và phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn.

Tiêm axit hyaluronic: Bổ sung “chất bôi trơn” tự nhiên cho khớp, giúp giảm ma sát giữa các đầu xương và cải thiện khả năng vận động, nhất là ở người bị thoái hóa khớp gối. Hiệu quả giảm đau thường duy trì 6–12 tháng, tùy mức độ tổn thương. Thủ thuật này cần được thực hiện bởi bác sĩ được đào tạo chuyên sâu để hạn chế rủi ro.

Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP): Là phương pháp đang được áp dụng phổ biến tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn, dựa trên cơ chế tự chữa lành của cơ thể. Máu của chính người bệnh sẽ được xử lý để tách lấy phần huyết tương giàu tiểu cầu, có nồng độ cao gấp 2,5–10 lần so với mức bình thường. Phần huyết tương này được tiêm trực tiếp vào vùng tổn thương nhằm làm chậm quá trình viêm trong thoái hóa khớp, đồng thời thúc đẩy quá trình phục hồi của gân, dây chằng, cơ và xương.

Lưu ý: Mỗi phương pháp tiêm đều có chỉ định, chống chỉ định và nguy cơ biến chứng riêng. Do đó, người bệnh cần được thực hiện với sự chỉ định và giám sát của bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối không tự ý thực hiện hoặc áp dụng tại cơ sở không đủ điều kiện y tế.

6.4 Phẫu thuật

Phẫu thuật được xem xét khi các phương pháp trên không hiệu quả hoặc khớp gối bị tổn thương nghiêm trọng – như rách dây chằng nặng, thoái hóa khớp giai đoạn cuối, hoặc biến dạng khớp. Theo các bác sĩ khoa Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn, hiện nay có nhiều phương pháp phẫu thuật điều trị bệnh đau khớp gối mức độ trung bình đến nặng, bao gồm:

6.4.1 Nội soi khớp gối 

Bác sĩ thực hiện 2–3 đường rạch nhỏ (khoảng 1 cm), đưa ống nội soi vào để quan sát cấu trúc bên trong khớp, đồng thời sử dụng dụng cụ chuyên dụng để xử lý các tổn thương như rách sụn chêm, đứt dây chằng hoặc loại bỏ mảnh xương rời.

Thủ thuật kéo dài khoảng 30–60 phút, tiến hành dưới gây mê toàn thân hoặc gây tê cục bộ. Người bệnh thường có thể xuất viện trong ngày và phục hồi sau 4–6 tuần nếu kết hợp tập vật lý trị liệu. Ưu điểm của phương pháp này là giảm đau, hạn chế sẹo và phù hợp với các chấn thương đầu gối, khớp gối mức độ nhẹ đến trung bình.

6.4.2 Thay khớp gối bán phần

Áp dụng khi thoái hóa chỉ ảnh hưởng đến một khoang khớp gối. Trong phẫu thuật, bác sĩ sẽ loại bỏ phần sụn và xương bị hư hại, sau đó lắp bộ phận khớp nhân tạo (kim loại và nhựa y tế) thay thế. 

Thủ thuật kéo dài 1–2 giờ, người bệnh lưu viện 1–3 ngày và thường phục hồi sau 6–8 tuần. Ưu điểm của thủ thuật thay khớp gối bán phần là bảo tồn được phần lớn mô khỏe, giúp khớp vận động tự nhiên hơn so với thay toàn bộ khớp.

6.4.3 Thay khớp gối toàn phần 

Phương pháp thay khớp gối toàn phần được chỉ định cho trường hợp thoái hóa nặng toàn bộ khớp gối, gây đau và hạn chế vận động nghiêm trọng. Toàn bộ bề mặt khớp được thay thế bằng khớp nhân tạo – đây là loại khớp có độ bền sử dụng từ 15–20 năm, mang lại khả năng vận động gần như bình thường và nâng cao chất lượng cuộc sống, nhất là ở người lớn tuổi.

Thông thường, phẫu thuật này thường kéo dài 2–3 giờ và bệnh nhân cần ở lưu viện 3–5 ngày để theo dõi. Trung bình thời gian phục hồi từ 3–6 tháng, có kết hợp tập phục hồi chức năng. 

Lưu ý: Để điều trị và phục hồi hiệu quả, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, duy trì cân nặng hợp lý, tập luyện nhẹ nhàng và kết hợp chế độ ăn giàu canxi, vitamin D nhằm hỗ trợ quá trình lành xương. Bên cạnh đó, việc lựa chọn cơ sở y tế uy tín, có đội ngũ bác sĩ Chấn thương Chỉnh hình giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại sẽ giúp nâng cao tỷ lệ thành công và đảm bảo an toàn trong phẫu thuật thay khớp gối.

Khoa Chấn thương Chỉnh hình – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn là một trong những chuyên khoa mũi nhọn, đã điều trị thành công hàng ngàn ca bệnh từ phẫu thuật chấn thương đơn giản cho đến những ca phức tạp như thay khớp gối, khớp háng, nội soi khớp và phẫu thuật xâm lấn tối thiểu. Các bác sĩ tại đây luôn tiên phong trong việc ứng dụng các phương pháp phẫu thuật tiên tiến, kết hợp cùng hệ thống máy móc hiện đại, mang đến chẩn đoán chính xác và kết quả điều trị tối ưu cho người bệnh.

Để biết thêm chi tiết về phẫu thuật thay khớp gối, vui lòng liên hệ Hotline 1800 6767 để được tư vấn và đặt lịch khám.

7. Biện pháp phòng ngừa tình trạng đau khớp gối

Đau khớp gối là vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có lối sống ít vận động. Nếu không chủ động phòng ngừa, bệnh có thể tiến triển thành thoái hóa hoặc gây biến chứng nghiêm trọng, làm giảm chất lượng cuộc sống.

Dưới đây là những cách hiệu quả để phòng ngừa đau khớp gối và bảo vệ sức khỏe lâu dài:

• Giữ cân nặng hợp lý: Duy trì BMI trong khoảng 18.5–24.9 bằng chế độ ăn giàu rau xanh, thịt nạc và vận động nhẹ nhàng (đi bộ, yoga). Trọng lượng cơ thể ổn định giúp giảm áp lực lên khớp gối.
• Tập luyện đúng kỹ thuật: Các môn như đi bộ, bơi lội, đạp xe, yoga giúp tăng sức mạnh cơ quanh gối và cải thiện tuần hoàn máu. Tuy nhiên, cần khởi động kỹ và tránh động tác xoay gối quá mức để hạn chế chấn thương.
• Hạn chế ngồi xổm, mang vác nặng: Ngồi xổm lâu hoặc mang vác vật nặng trên 10 kg gây áp lực lớn lên khớp gối, dễ dẫn đến thoái hóa. Nên chọn ghế có độ cao phù hợp và dùng xe đẩy khi cần di chuyển vật nặng.
• Khám sức khỏe định kỳ: Thực hiện kiểm tra khớp gối (X–quang, MRI khi cần) theo khuyến nghị của bác sĩ giúp phát hiện sớm thoái hóa, viêm khớp hoặc chấn thương nhỏ, từ đó can thiệp kịp thời để tránh biến chứng nặng hơn.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

Số 88, Đường số 8, Khu dân cư Trung Sơn, Xã Bình Hưng, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1800 6767

info@nih.com.vn

GPĐKKD: 0312088602 cấp ngày 14/12/2012 bởi Sở Kế hoạch và đầu tư TP.HCM. Giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh số 230/BYT-GPHĐ do Bộ Y Tế cấp.