VIÊM ĐƯỜNG TIẾT NIỆU – NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ

Vậy đâu là nguyên nhân gây bệnh, viêm tiết niệu có nguy hiểm không và cách chữa trị thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKII Lê Văn Hiếu Nhân – Phó Trưởng khoa Ngoại Tổng hợp – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn.

Viêm đường tiết niệu là gì?

Viêm đường tiết niệu (Urinary Tract Infection – UTI) là bệnh lý nhiễm trùng diễn ra tại bất kỳ bộ phận nào của hệ tiết niệu, bao gồm thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. 

Tùy vị trí nhiễm trùng, bệnh được phân thành viêm đường tiết niệu dưới (nhiễm trùng ở bàng quang, niệu đạo) và viêm đường tiết niệu trên (nhiễm trùng ở thận, niệu quản). Mặc dù thường dễ điều trị nếu phát hiện sớm, nhưng viêm đường tiết niệu có thể gây biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng huyết, nhiễm trùng thận… nếu không được chăm sóc đúng cách. 

Triệu chứng viêm tiết niệu

Các triệu chứng viêm đường tiết niệu khá đặc trưng, bao gồm triệu chứng tại chỗ ở đường tiểu và triệu chứng toàn thân khi nhiễm trùng lan rộng. Người bệnh có thể nhận biết thông qua những biểu hiện sau:

Triệu chứng tại chỗ

• Tiểu buốt, tiểu rắt: Có cảm giác đau buốt, nóng rát khi đi tiểu. Muốn đi tiểu liên tục nhưng mỗi lần chỉ được một lượng rất ít.
• Nước tiểu bất thường: Nước tiểu đục và có mùi hôi nồng; đôi khi có lẫn máu (tiểu máu) hoặc mủ trong nước tiểu. 
• Đau vùng bụng dưới hoặc lưng hông: Người bệnh có thể bị đau tức nhẹ ở vùng hạ vị (vùng bụng dưới, ngay trên xương mu) hoặc có thể đau vùng hông lưng hai bên.
• Các triệu chứng khác: Ở phụ nữ, đôi khi còn thấy đau vùng xương chậu, quanh khu vực xương mu. Ở nam giới, có thể thấy cảm giác ngứa rát niệu đạo hoặc có dịch mủ chảy ra ở đầu dương vật (miệng sáo).

Triệu chứng toàn thân

Khi viêm đường tiết niệu trở nên nặng hơn, người bệnh có thể xuất hiện các dấu hiệu toàn thân của nhiễm trùng:

• Sốt: Người bệnh có thể sốt cao kèm rét run.
• Mệt mỏi, buồn nôn: Nhiễm trùng nặng có thể gây cảm giác mệt lả người, uể oải. Một số trường hợp viêm thận – bể thận (nhiễm trùng thận) còn gây buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Dấu hiệu nhiễm trùng nặng (nhiễm trùng huyết): Nếu vi khuẩn từ đường tiết niệu xâm nhập vào máu, có thể gây sốc nhiễm khuẩn. Biểu hiện bao gồm sốt rất cao, rét run liên tục, người lơ mơ, môi khô, lưỡi bẩn và mặt mũi hốc hác do mất nước. Đây là trường hợp nặng đe dọa tính mạng, cần cấp cứu kịp thời.

Nguyên nhân viêm đường tiết niệu

Vi khuẩn là tác nhân gây viêm đường tiết niệu thường gặp nhất. Khoảng 80% trường hợp nhiễm trùng tiểu là do vi khuẩn Escherichia coli (E.coli) – một loại vi khuẩn thường trú trong ruột già – xâm nhập vào đường tiết niệu. Vi khuẩn này từ hậu môn theo niệu đạo đi ngược lên bàng quang, sinh sôi và gây viêm nhiễm. Ngoài E.coli, các vi khuẩn khác ở đường ruột như Klebsiella, Proteus, Staphylococcus… cũng có thể gây viêm đường tiết niệu (1). 

Dưới đây là một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ thường gặp, phân biệt theo giới tính:

Viêm đường tiết niệu ở nam giới

Ở nam giới, viêm đường tiết niệu ít gặp hơn nữ giới nhưng vẫn có thể xảy ra do một số nguyên nhân đặc thù:

• Vệ sinh kém và nhiễm khuẩn tại chỗ (2): Nam giới không giữ vệ sinh sạch sẽ vùng sinh dục, đặc biệt là trường hợp viêm bao quy đầu do dài/hẹp bao quy đầu, có thể tạo ổ vi khuẩn lây lan sang niệu đạo.
• Tổn thương niệu đạo do hoạt động tình dục (2): Quan hệ tình dục không an toàn, thô bạo hoặc lạm dụng thủ dâm quá mức có thể gây trầy xước, chấn thương niệu đạo, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và dẫn tới viêm niệu đạo ở nam.
• Bệnh lý tuyến tiền liệt và niệu đạo: Nam giới lớn tuổi thường có nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt (u xơ tiền liệt tuyến). Tuyến tiền liệt phì đại gây chèn ép niệu đạo, làm dòng tiểu yếu và tồn đọng nước tiểu trong bàng quang, vi khuẩn dễ sinh sôi gây viêm đường tiểu. Ngoài ra, các bệnh sỏi thận, sỏi bàng quang, hẹp niệu đạo bẩm sinh cũng làm tăng nguy cơ viêm đường tiết niệu ở nam giới.
• Thói quen xấu: Nhịn tiểu kéo dài, uống quá ít nước hoặc thường xuyên sử dụng rượu bia cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu ở nam. 

Viêm đường tiết niệu ở nữ giới

Phụ nữ có nguy cơ viêm đường tiết niệu cao hơn nam giới do đặc điểm giải phẫu nữ giới có niệu đạo ngắn hơn nam giới nên vi khuẩn ở xung quanh tầng sinh môn dễ dàng xâm nhập vào bàng quang gây viêm nhiễm. Ngoài ra, một số nguyên nhân khác dẫn đến viêm bàng quang có thể kể đến như:

• Vệ sinh không đúng cách (2): Việc vệ sinh vùng kín không sạch sẽ hoặc sai cách là nguy cơ lớn mắc bệnh viêm đường tiết niệu. Nhiều phụ nữ có thói quen lau từ sau ra trước sau khi đi vệ sinh, vô tình đưa vi khuẩn từ hậu môn về phía niệu đạo. Việc không vệ sinh kỹ cơ quan sinh dục hàng ngày, đặc biệt trong kỳ kinh nguyệt hoặc sau khi quan hệ tình dục cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và phát triển. 
• Nhịn tiểu thường xuyên: Do công việc bận rộn hoặc ngại đi vệ sinh công cộng khiến nữ giới trì hoãn việc đi vệ sinh, tạo điều kiện cho vi khuẩn có thời gian sinh sôi trong bàng quang, tăng nguy cơ viêm nhiễm.
• Các yếu tố khác: Trong thời kỳ mang thai, sự thay đổi nội tiết và áp lực của tử cung lên bàng quang làm dòng nước tiểu lưu thông kém, vi khuẩn dễ phát triển. Đặc biệt, đái tháo đường thai kỳ tạo điều kiện cho nấm men như Candida phát triển mạnh và gây viêm đường tiết niệu ở thai phụ. Ngoài ra, ở phụ nữ mãn kinh, sự suy giảm estrogen khiến niêm mạc niệu đạo mỏng và khô, sức đề kháng kém cũng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu.

Viêm đường tiết niệu có nguy hiểm không?

Viêm đường tiết niệu có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp. Tuy nhiên, nếu chủ quan không chữa trị kịp thời, vi khuẩn có thể lan rộng và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe:

• Biến chứng ở nam giới: Nhiễm trùng đường tiểu ở nam nếu không được điều trị dứt điểm có thể lan sang các cơ quan sinh sản. Nam giới có thể bị viêm tuyến tiền liệt, viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hoàn, thậm chí hình thành áp-xe tuyến tiền liệt.
• Biến chứng ở phụ nữ (đặc biệt khi mang thai) (3): Phụ nữ mang thai bị viêm đường tiết niệu có nguy cơ nhiễm trùng ối, dẫn đến vỡ ối sớm và sinh non tháng. Ngay cả phụ nữ không mang thai, nhiễm trùng tiết niệu kéo dài cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản gián tiếp, do sức khỏe tổng thể suy giảm và nguy cơ viêm nhiễm phụ khoa cao hơn.
• Tái phát và mạn tính (4): Viêm đường tiết niệu có xu hướng tái phát nếu không giải quyết triệt để nguyên nhân. Nhiều người (đặc biệt là phụ nữ) bị nhiễm trùng tiểu tái đi tái lại nhiều lần trong năm. Viêm nhiễm mạn tính làm suy giảm chất lượng cuộc sống và mỗi đợt tái phát sẽ phải dùng kháng sinh kéo dài hơn.

Cách điều trị viêm đường tiết niệu

Khi nghi ngờ viêm đường tiết niệu, người bệnh nên đi khám để được chẩn đoán và hướng dẫn điều trị đúng đắn. Nguyên tắc chung trong điều trị viêm đường tiết niệu bao gồm:

• Dùng kháng sinh theo chỉ định: Kháng sinh là thuốc đặc hiệu để diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng tiểu. Tùy mức độ nặng nhẹ và loại vi khuẩn, bác sĩ sẽ kê kháng sinh phù hợp. Thông thường, viêm bàng quang nhẹ được điều trị với kháng sinh uống từ 5-7 ngày. Các trường hợp viêm thận – bể thận cấp hoặc nhiễm trùng nặng có thể cần nhập viện điều trị với kháng sinh đường tiêm tĩnh mạch, kết hợp truyền dịch, hạ sốt.
• Tuân thủ liệu trình điều trị: Khi đã được kê đơn thuốc, cần uống thuốc đúng liều lượng và đủ thời gian bác sĩ chỉ định. Ngoài ra, người bệnh tuyệt đối không tự ý mua kháng sinh uống (2). Việc tự dùng kháng sinh không theo chỉ định hoặc tự ý bỏ thuốc giữa chừng khiến vi khuẩn không bị tiêu diệt hoàn toàn, dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh và viêm nhiễm tái phát mạn tính về sau (4). 
• Điều trị các bệnh lý nền (nếu có) (5): Nếu viêm đường tiết niệu xảy ra trên người có bệnh lý như sỏi thận, u xơ tiền liệt tuyến, đái tháo đường… bác sĩ sẽ kết hợp điều trị những bệnh lý này. Ví dụ, người bệnh có sỏi thận gây nhiễm trùng tiểu tái phát có thể cần tán sỏi hoặc phẫu thuật lấy sỏi sau khi kiểm soát nhiễm trùng.
• Phẫu thuật: Trong trường hợp ổ nhiễm khuẩn không đáp ứng với điều trị nội khoa hoặc xuất hiện biến chứng nghiêm trọng tại thận như thận ứ nước nhiễm khuẩn, thận ứ mủ hoặc áp-xe thận, người bệnh sẽ cần can thiệp phẫu thuật để dẫn lưu ổ viêm và kiểm soát nhiễm trùng.

Phòng ngừa viêm tiết niệu

Viêm đường tiết niệu hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng những biện pháp sinh hoạt đơn giản:

• Uống đủ nước mỗi ngày: Uống khoảng 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày, tùy theo thể trạng và mức độ vận động (6). Nước giúp làm loãng nước tiểu và giúp bạn đi tiểu thường xuyên hơn, qua đó đẩy vi trùng ra ngoài hiệu quả hơn.
• Không nhịn tiểu (6): Hình thành thói quen đi tiểu đều đặn, tránh nhịn tiểu quá lâu. Nhịn tiểu tạo điều kiện cho vi khuẩn trong bàng quang sinh sôi nhanh, dễ gây nhiễm trùng.
• Vệ sinh cá nhân đúng cách (6): Giữ vùng kín sạch sẽ, khô ráo. Sau khi đi vệ sinh, phụ nữ nên lau từ trước ra sau (từ phía âm đạo ra hậu môn) thay vì ngược lại. Vệ sinh vùng sinh dục hàng ngày bằng nước sạch hoặc dung dịch dịu nhẹ, không thụt rửa sâu.
• Quan hệ tình dục an toàn (6): Thực hành tình dục an toàn, chung thủy một vợ một chồng và sử dụng bao cao su khi cần thiết. Vệ sinh cơ quan sinh dục trước và sau khi quan hệ cho cả hai người để giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn.
• Trang phục thoáng mát (7): Mặc đồ lót bằng vải cotton thoáng khí, thấm hút tốt, tránh mặc quần quá chật. Giặt quần lót sạch sẽ và phơi nắng để diệt vi khuẩn. Nên định kỳ thay mới đồ lót sau vài tháng sử dụng.
• Tăng cường sức đề kháng (8): Duy trì chế độ ăn cân bằng, tập luyện thể dục thường xuyên để nâng cao hệ miễn dịch. Giữ tinh thần thoải mái, tránh stress cũng góp phần phòng ngừa bệnh.
• Quản lý tốt các bệnh lý nền: Nếu người bệnh mắc tiểu đường, sỏi tiết niệu, u xơ tuyến tiền liệt hoặc các bệnh mạn tính khác, hãy điều trị và kiểm soát bệnh theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ và đi kiểm tra ngay khi có dấu hiệu bất thường là cách phòng ngừa viêm đường tiết niệu hiệu quả. Nếu bạn gặp các triệu chứng như tiểu buốt, tiểu rắt, đau lưng… hãy đến cơ sở y tế uy tín có chuyên khoa Tiết niệu để được tư vấn và điều trị kịp thời. Phòng khám Tiết niệu – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn là địa chỉ uy tín, quy tụ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng hệ thống thiết bị y tế hiện đại. Nhờ đó, các vấn đề về viêm đường tiết niệu có thể được phát hiện nhanh chóng, chẩn đoán chính xác và điều trị theo phác đồ cá nhân hóa phù hợp với từng trường hợp.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn được trang bị máy móc tiên tiến, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị hiệu quả như: Máy tán sỏi ngoài cơ thể, hệ thống nội soi hiện đại, máy laser và điện lưỡng cực. Nhờ đó, có thể điều trị hiệu quả các bệnh lý: Sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang, viêm đường tiết niệu, ung thư bàng quang, bướu tiền liệt tuyến; viêm tuyến tiền liệt, ung thư tuyến tiền liệt,  rối loạn cương dương…

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn sở hữu phòng khám khang trang, khu nội trú tiện nghi, khu vực phục hồi chức năng hiện đại, cùng quy trình chăm sóc hậu phẫu chuyên nghiệp, giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục, sớm lấy lại sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn có áp dụng Bảo hiểm Y tế và Bảo hiểm sức khỏe.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

Số 88, Đường số 8, Khu dân cư Trung Sơn, Xã Bình Hưng, Huyện Bình Chánh, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1800 6767

info@nih.com.vn

GPĐKKD: 0312088602 cấp ngày 14/12/2012 bởi Sở Kế hoạch và đầu tư TP.HCM. Giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh số 230/BYT-GPHĐ do Bộ Y Tế cấp.